Faktorët e rezusit dhe shtatzënia

Gjaku i asnjë njeriu nuk është i njëjtë. Gjaku është i ndarë në grupe, më i njohuri është sistemi ABO në të cilën gjaku i një personi është regjistruar ose si A, B, AB apo O, në varësi të llojeve të kimikateve të identifikuara në qelizat e kuqe të gjakut. Kur dikush ka nevojë për një transfuzion të gjakut është e rëndësishme që transfuzimi të ndodhë tek njerëzit me grup gjaku të njëjtë. Përndryshe mund të ndodhë një reagim gjaku i “huaj”.

Faktorët e rezusit

Çdo grup gjaku është identifikuar me një shenjë plusi ose minusi pas gërmës së alfabetit. P.sh. gjaku i dikujt mund të jetë O pozitiv (shkruhet O+) dhe një tjetër “AB negativ” (shkruhet AB-).

Shenja e plusit ose minusit i referohet prezencës ose mungesës së një substance në gjak të njohur si faktori rezus, quhet kështu pasi është i pari që është zbuluar në rezusin e majmunëve.

Pjesa më e madhe e njerëzve janë rezus pozitiv (Rh+). Nëse një person me rezus negativ (Rh-) merr gjak me rezus pozitiv, trupi i tyre reagon, duke prodhuar kimikate (antitrupa) për t’u mbrojtur kundër faktorëve rezus të huaj. Kjo është e ngjashme me mënyrën sesi ne krijojmë antitrupat ndaj viruseve të ndryshme të tilla si rubeola (fruthi gjerman) dhe lija e dhenve.

Faktorët e rezusit dhe shtatzënia

Gjatë shtatzënisë ose lindjes, kur placenta largohet nga muret e mitrës, disa qeliza gjaku nga qarkullimi i foshnjës zakonisht bëjnë rrugën e tyre për në gjakun e nënës.

Kjo është normale dhe për shumë gra nuk përbën një problem. Megjithatë, ai bëhet i rëndësishëm për gratë që kanë rezus negativ të gjakut. Nëse fëmija ka rezus pozitiv të gjakut të trashëguar nga babai, dhe qelizat e gjakut të nënës dhe të fëmijës janë përzier gjatë shtatzënisë ose lindjes, trupi i nënës mund të trajtojë qelizat e gjakut të foshnjës si substanca të huaja dhe prodhon antitrupa kundër tyre (antitrupat RH).

Kjo zakonisht nuk krijon probleme gjatë shtatzënisë së parë, sepse zakonisht nuk ka asnjë kontakt të rëndësishëm midis gjakut të foshnjës dhe të nënës derisa fëmija të lindë.

Megjithatë, nëse ajo ka një fëmijë të dytë që është Rh pozitiv, atëherë është e mundur që antritrupat Rh nga gjaku i nënës do të largohen nga placenta dhe do të hyjnë në gjakun e foshnjës së palindur. Këto antitrupa do të lidhen pastaj me Rh pozitiv të qelizave të kuqe të gjakut të fëmijës, duke shkaktuar shkatërrimin e tyre.

Si rezultat i kësaj, fëmija mund të lindë shumë i sëmurë, dhe derisa t’i jepet një tranfuzion gjaku sa më shpejt që të jetë e mundur, fëmija mund të vdesë.

Në çdo shtatzëni të mëvonshme nëna bëhet më e sensibilizuar për gjakun Rh pozitiv dhe prodhon antitrupa më herët. Në raste të rënda, nëse një sasi e madhe e qelizave të gjakut është shkatërruar, fëmija mund të vdesë para lindjes.

Parandalimi

Kjo mungesë përputhshmërie ndërmjet gjakut të nënës dhe të foshnjës së saj mund të tingëllojë shqetësuese, por për fat të mirë, shkenca mjekësore ka zhvilluar një metodë për të siguruar problemet që rrjedhin nga papajtueshmëria e gjakut në mënyrë që ajo të minimizohet.

Mjekët japin një injeksion të antitrupave Rh, në formën e anti–D imunoglobulin, një nëne që ka Rh e gjakut negativ brenda pak orëve pasi ajo ka lindur një fëmijë me Rh pozitiv të gjakut. Kjo shkatërron çdo qelizë gjaku Rh pozitiv që i janë kaluar asaj nga fëmija, duke parandaluar prodhimin e antitrupave dhe dëmtimin e fëmijëve të ardhshëm. Si të gjitha vaksinat e tjera, anti D-të nuk janë 100% efektive në të gjitha rastet, por mund të ndihmojnë në mbrojtjen e shtatzënive të ardhshme për shumë gra.

Për të parandaluar sensibilizimin e hershëm, mjekët u japin grave me gjakun Rh negativ një injeksion anti-D në javën e 28-të të shtatzënisë dhe përsëri në javën e 34, si dhe pas lindjes së fëmijës.

Dozat e mëparshme ose shtesë të anti D-ve gjithashtu janë dhënë nëse ekziston një episod i rrjedhjes vaginale gjatë shtatzënisë, dhe kur testet invazive siç janë mostrat e amniocentezë-s ose chorionic villus janë kryer.

Ndonjëherë niveli i antitrupave të Rh-së së gruas ka nevojë që të matet periodikisht gjatë shtatzënisë për të parashikuar nëse fëmija ka probleme. Nëse niveli i antitrupave është shumë i lartë, atëherë ajo mund të ketë nevojë për teste të tjera për të kontrolluar shëndetin e fëmijës së palindur. Ndonjëherë fëmija i palindur ka nevojë për transfuzion gjaku, ose mund të ketë nevojë menjëherë pas lindjes.

Gjatë shtatzënisë, në vizitën e parë tek doktori do të kontrollohet lloji i gjakut në mënyrë që problemet e përshkruara më sipër të eliminohen ose të minimizohen.